Ergenlik, çocukluktan gençliğe geçiş süreci olarak tanımlanmakta ve fiziksel ile ruhsal olarak önemli değişimlerin görüldüğü bir dönemdir. Bu süreçte cinsel organların gelişmesi, tüylenme, ses değişiklikleri gibi birçok değişim gerçekleşirken, hem çocuklar hem de anne babalar için sürprizler doğurabilir. Çocukların ergenlik süreci ile ilgili hangi değişimlerin normal, hangilerinin anormal olduğu konusunda dikkatli olmaları gerekmektedir.
Normal ergenlik süreci, kızlarda 8-13 yaş, erkeklerde ise 9-14 yaş arasında görülmekte olup, bu yaş aralıklarında kızlarda meme gelişimi, erkeklerde ise testis boyutlarının artması dikkate alınmaktadır. Kız çocuklarında 8 yaşından önce meme gelişimi başlaması 'erken ergenlik', 8-9 yaş arasındaki gelişim ise 'erkence ergenlik' olarak tanımlanmaktadır. Erkek çocuklarında ise 9 yaşından önce testis boyutlarının 4 ml'nin üzerine çıkması da 'erken ergenlik' olarak kabul edilir. Acıbadem Bakırköy Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Bahar Özcabı, bu değişimlerin takibinin önemine dikkat çekiyor.
Erken Ergenlik: Gerçek mi, yalancı ergenlik mi?
Erken ergenlik, iki farklı biçimde gözlemlenmektedir: yalancı ergenlik ve gerçek ergenlik. Yalancı ergenlik, cinsiyet hormonlarının miktar ya da etkisinin artmasına bağlı olarak gelişirken, gerçek ergenlik hipotalamus ve hipofiz bezlerindeki hormonların salınımının artması ile meydana gelmektedir. Bu hormonlar, erkeklerde ve kızlarda üreme organlarını uyararak cinsiyet hormonlarının (kızlarda östrojen, erkeklerde testosteron) artmasına yol açar.
Erken ergenlik, kızlarda ve erkeklerde değişiyor!
Gerçek erken ergenlik, kız çocuklarında erkeklere göre yaklaşık 10 kat daha sık görülmektedir. Bunun nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte genetik ve çevresel etmenler söz konusudur. Genellikle altta yatan bir organik neden bulunmazken, Doç. Dr. Bahar Özcabı, ailede benzer öykülerin varlığının büyük önem taşıdığını belirtiyor. Erkek çocuklarında ise erken ergenlik nedenlerinin daha detaylı incelenmesi gerektiğinin altını çizmekte. Bazı genetik sendromlar veya özel tedavi gerektiren durumlarda bu durumun daha sık görülebileceği vurgulanmaktadır.
Bu belirtilere dikkat!
Ergenlik döneminde meme ve testis gelişiminin yanı sıra kilo alımı, vücut yağ dağılımındaki değişiklikler ve boy uzamasında hızlanma gözlemlenebilmekte. Tüylenme, genellikle böbreküstü bezlerinden salınan hormonların etkisiyle ortaya çıkar. Bunun yanı sıra adet döneminin kızlarda 10-16 yaş arasında başlaması normal kabul edilirken, erken ergenlikte daha genç yaşta başlayabilmektedir. Erkeklerde ise testis boyutlarındaki artış, kas dokusunda gelişim, ses kalınlaşması ve sakal gelişimi gibi belirtiler, normalde daha ileri ergenlik aşamalarında görülmekle birlikte, daha erken yaşlarda ortaya çıkabilmektedir.
Obeziteden mavi ışık maruziyetine...
Erken ergenliğe yol açan en önemli sebeplerden biri obezitedir. Bu nedenle çocukların sağlıklı beslenmesi, düzenli uyuması ve egzersiz yapması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, pestisitler ve plastiklerde bulunan bisfenol A gibi 'endokrin bozucu maddeler' de erken ergenliğin ortaya çıkmasında etkili olmaktadır. Lavanta ve soya gibi östrojen benzeri bitkilerin kullanımı çocuklarda meme büyümesine neden olabilirken, tablet ve bilgisayar kullanımı ile maruz kalınan mavi ışığın hormonları olumsuz etkileyerek erken ergenlikte rol oynadığı bilinmektedir.
Erken ergenlik yeni sorunlara davetiye çıkarıyor
Erken ergenlik, çocuklarda hem fiziksel hem de psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Yaşlarından daha gelişkin görünmek, çocuklarda psikososyal sorunlara neden olabilirken, özellikle kızlar için erken adet görmek bazı zorluklar anlamına gelebilir. Ayrıca, kemiklerdeki büyüme noktaları normalden daha önce kapanabiliyor ve bu durum, çocuğun ileride boy kısalığı yaşamasına sebep olabilir. Ancak bu durumun her çocukta görülmediği de unutulmamalıdır.
Düzenli takip çok önemli!
Erken ergenlik teşhisi konulan her çocuk için tedavi gerekli olmayabilir. Tedavi kararı, erken ergenliğin başlangıç yaşı, klinik bulgular ve seyri gibi faktörlere bağlı olarak verilmektedir. Doç. Dr. Bahar Özcabı, erken ergenlik yaşayan çocukların çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından düzenli takip edilmesinin önemine değinerek, tedavide kullanılan ilaçların etkilerinin yalnızca uygulandıkları süre zarfında geçerli olduğunu belirtmektedir. Tedavide kullanılan GnRH analogları, ayda bir ya da üç aylık enjeksiyonlar halinde uygulanmakta ve çocuk uygun ergenlik yaşına geldiğinde, tedavi kesildiğinde gelişimin devam edeceği ifade edilmektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
